Trzy ikony w trzy adwentowe wieczory. Mądrość napisana kolorami.

Współczesny świat cierpi na wewnętrzną samotność. Czy w ikonach można się dopatrzeć się zbawiennej samotności? Ikona kanoniczna w odróżnieniu od innych uobecnia przekaz prawdy autentycznej. Prowadzi nas do poznania prawdy duchowej. Ikona ma być przyjacielem i partnerem w modlitwie.

Czego mężczyźni mogą się nauczyć od św. Józefa? Ile św. Józef miał lat? Między innymi tego można się było dowiedzieć na pierwszym adwentowym spotkaniu, które poświęcone było ikonologii św. Józefa. Przyjrzeliśmy się ikonie pt. "Cień Ojca".

Jak można się było dowiedzieć z wykładu, imię Józef oznacza "Bóg przyda, Bóg da wzrost, oby Bóg przymnożył". Święty Józef był synem Jakuba z rodu Dawida, cieślą z Nazaretu, stolarzem, kołodziejem, a przede wszystkim oblubieńcem zaręczonym z Miriam.

Józef stanął wobec wezwania miłości, sprawiedliwości i społeczności ze względu na cudowne poczęcie Jezusa w łonie Maryi. Był świadkiem ofiarowania Jezusa, czyli Syna Bożego wcielonego ze społecznością Boga Ojca i Ducha Świętego. Doskonale zdawał sobie sprawę z tego, że będzie zaledwie "cieniem" Ojca.

Józef kierował życiem religijnym Świętej Rodziny. Odszedł zanim Jezus rozpoczął swoją działalność. Św. Józef jest ojcem naszej wiary. Tajemnica jego ojcostwa wypływa z woli Boga.

W większości ikon postać św. Józefa jest nieodzownie związana z jego funkcją w rodzinie. Prezentuje się postać świętego jako samodzielną. Św. Józefa można spotkać między innymi: w apokryficznej scenie zaślubin, w narodzeniu Jezusa, ofiarowaniu, ucieczce do Egiptu, znalezienie Jezusa w świątyni oraz w scenie kuszenia Józefa zapisanej w ikonie Bożego Narodzenia.

Profesor opowiedział nam o jednej z klasycznych ikon św. Józefa. Święty jawi się tutaj jako robotnik, patron pracujących i ojców. Postać świętego wypełnia całą przestrzeń ikony. Józef jest wpisany w złote tło. Niebieski kolor szat symbolizuje przynależność do nieba, a czerwony płaszcz to znak królewskiego pochodzenia oraz miłości. Postać ukazana na ikonie ma dwie różne dłonie. Lewa jest smukła, subtelna, prawie że matczyna. Prawa zaś silna i mocna. Chrystus na tej ikonie trzyma się silnie dłoni ziemskiego ojca. Atrybutem Józefa jest lilia, symbol czystości i niewinności.

A oto geneza typu ikony i jej przesłanie. Oblicze św. Józefa to cień ojca Syna Bożego. Centralną postacią ikony jest Jezus Chrystus. Zatem Józef trzymający lilię to Józef trzymający Chrystusa. Jest to ikona znaku, ponieważ pojawia się symbolika ofiarowanych gołębi, czerwonego koloru oraz natchnienia Ducha Świętego.

Podpis pod ikoną odsyła do fragmentu z Nowego Testamentu: Mt 1, 19. Św. Józef to mąż sprawiedliwy, ideał mężczyzny i męża. Sprawiedliwość św. Józefa to początkowo wiodący motyw w chrześcijaństwie. Przypuszcza się, że Józef zmarł w wieku 27-30 lat, chociaż przedstawiany jest jako dużo starszy od Maryi. Jest patronem rodzin, kościoła, sytuacji trudnych, dzieci nienarodzonych i dobrej śmierci. Mężczyźni od św. Józefa mogą się nauczyć: wierności powołaniu, ojcostwa, postawy do pracy i posłuszeństwa wobec woli Bożej.

Św. Józef nauczy, jak odpowiedzieć na powołanie całym swoim życiem. Przekona, że powołanie jest łaską, którą możemy odczytywać.

Typologia ikony św. Józefa Św. Józef z Nazaretu:

1. Ikony samodzielne (św. Józef występuje na nich sam, podkreślają rolę jaką odgrywa jako patron).
2. Ikony Mariopodobne:
   - Hodegetria (Jezus jako droga, punkt odniesienia)
   - Eleusa ( Józef otacza czułością dziecko, jawi się tutaj jako patron, opiekun, odwzorowujący Ojcostwo Boga)
   - Znak ( na tle postaci Św. Józefa widoczny jest w ikonie Jezus)
   
3. Ikony scen ewangelicznych w Św. Rodzinie (apokryficzna scena zaślubin, Boże Narodzenie, Ofiarowanie, ucieczka do Egiptu, sceny z Nazaretu, znalezienie Jezusa w świątyni - Józef jest świadkiem tych wydarzeń, które dla nas są poświadczone jego autorytetem).

Drugi dzień Adwentowych Wieczorów z Ikonami poświęcony był postaciom Symeona i Anny. Było to przygotowanie do kontemplowania Ikony Ofiarowania.
Współczesny świat cierpi na wewnętrzną samotność. Czy w ikonach można się dopatrzeć zbawiennej samotności? Symeon to stary, pobożny człowiek, który spędził życie w świątyni. Jego imię oznacza 'słuchający i sprawiedliwy', Duch Święty spoczywał na nim.
Anna to "łaska, przychylność", jedno z najstarszych imion w Izraelu, prorokini. Podobnie jak Symeon nie rozstawała się ze świątynią. Jej postać symbolizuje samopoświęcenie się Bogu, wysławianie Go i mówienie innym o Nim. Duch Święty pozwala Symeonowi dostrzec Świętą Rodzinę przybywającą do Świątyni aby zgodnie z żydowskim zwyczajem ofiarować dziecię Bogu.

A oto przesłania teologiczne i przykłady ikon Św. Symeona: spełniona nadzieja życia widoczna w ikonie Eleusa kiedy starzec z czułością pochyla się nad nowo narodzonym Jezusem, tutaj atrybutem starca jest bojaźń boża; spokój spełnionej nadziei widoczny w ikonie z XII wieku ukazującej adorację Dzieciątka przez starca wpatrzonego w Mesjasza, ikona wpisana jest w złote tło, a postać Symeona jest opromieniona bożą łaską; czystość nadziei zakorzeniona w tym, że poznanie Mesjasza jest najważniejsze; Symeon jako kapłan w ikonie w kaplicy św. Józefa w Jarosławiu z połowy XVIII wieku w kościele Dominikanów, Symeon- człowiek poświęcony świątyni, kapłan człowiek dynamiczny, jego rozłożone ramiona są jakby ołtarzem dla przychodzącego Jezusa , "Duszę Twoją przeszyje miecz obusieczny" (taki, który oddziela to co dobre, od tego co złe), proroctwo Symeona skierowane Maryi, odzwierciedlone w obrazie Matki Bożej Siedmiobolesnej w Staniątkach k. Krakowa oraz ikona "Nie płacz o mnie Matko" pochodząca z około 1570, znajdująca się w Moskwie przedstawiającą Matkę Bożą Bolesną włączoną w Paschę w czarnym płaszczu, symbolizującym nadzieję oraz cierpienie.

Każdy z nas podobnie jak Symeon może w Eucharystii adorować Jezusa. Symeon to również inspiracja do przeżywania kapłaństwa.
Symbolizuje wszelkie ruchy w Kościele. Patron tych wszystkich, którzy służą w świątyni, aktywista kościelny, pozostający wyłącznie na usługach Kościoła.
Natomiast Anna to służebnica, nie rozstająca się ze świątynią, poświęcona świątyni. Anna jako prorokini trzyma w lewej dłoni zwój. Ikona św. Anny przykuwa uwagę ze względu na modlitwę polegającą na słuchaniu Boga, aby potem głosić Pana innym. Cała postać jest w czerwonym (oznaczającym Ducha Świętego) płaszczu. Postać Anny jest dynamiczna (widać fałdy szat, zagięcia). Wydłużona postać oznacza majestat. Można porównać słowa Anny z 1Sm do sytuacji powołania św. Anny do świątyni.
Symeon i Anna to prorocy. Widzą to, czego inni nie dostrzegają, są w pewien sposób samotni, ale mają kontakt z Panem. Napełnieni łaską Ducha Świętego przestają być samotni.

Trzeci dzień Adwentowych Spotkań z Ikonami był najbardziej uroczystym, bo połączonym z Liturgią Nieszporów, uwielbieniem Ikony Ofiarowania w Świątyni oraz poświęceniem ikon wykonanych przez diakonię pisania ikon. Modliliśmy się i wysłuchaliśmy konferencji prof. Klauzy w kościele Niepokalanego Poczęcia NMP na ulicy Staszica. Scena Ofiarowania w Świątyni to ikona spotkania (Hypopante), która pozwala nam odejść od smutków. Jest oknem ku wieczności, ponieważ ponad czasem i przestrzenią wchodzimy w Bożą obecność. W ikonie widzimy Maryję i Józefa, a w centrum Jezusa Chrystusa. W tej ikonie wschodnie chrześcijaństwo wielbi tajemnicę rodziny. Nie ma w ikonie rzeczy zbędnych. Perspektywa wychodzi ku nam, mamy tutaj odzwierciedlenie spojrzeń i gestów co pozwala nam wejść w to wydarzenie. Widzimy Jezusa, Syna Maryi, wyczekiwanego Mesjasza Pańskiego, dziecię, które jest tutaj Stwórcą nieba i ziemi. Jezus w tej ikonie opuścił świątynię- łono Maryi i przyszedł do człowieka.
Mamy tutaj do czynienia z tajemnicą przechodzącego obok Boga. W tej ikonie Jezus jest w centrum naszych spotkań. To Chrystus przychodzi do nas, a więc: "Wesel się szeroko rozpięte niebo, śpiewajmy Panu, bo godzien jest teraz chwały". Typy spotkań w ikonach chrześcijańskich są pełne radości. Widzimy w tej ikonie jak Symeon trzyma Boga, jego ręce dotykają Boga wcielonego.
Spotykają się w tej ikonie dwie społeczności doskonałe: Maryja z Józefem i dziecięciem oraz Trójca Święta: Ojciec, Duch i Słowo Przedwieczne (centrum), czyli społeczność Świętej Rodziny i Trójcy Świętej.
Świątynia to miejsce gdzie Bóg przychodzi, aby odbudować symbol budowli świętej opartej na 4 skrzydłach: Kościół zbudowany na 4 ewangeliach, 4 strony świata. To świat zbudowany jest z 4 żywiołów, 4 pory roku, pełnia życia ludzkiego-dziecko, człowiek młody, w średnim wieku oraz starzec, 4 rzeki wypływające z raju, 4 cnoty kardynalne: roztropność, sprawiedliwość, umiarkowanie i męstwo.
Dwie kobiety ukazane w tej ikonie to Maryja i Anna, symbole związane z macierzyństwem. Maryja pozostała dziewicą. Święto Ofiarowania to święto światła Chrystusa. Dla Maryi w tej ikonie oznacza to przypomnienie służby Panu. Maryja stała się świętym miejscem gdzie zamieszkał Stwórca.
Józef nie wstydzi się swojej kondycji, składa Bogu dziecię tak jak kiedyś Abraham Izaaka. Jest to zapowiedź ostatecznej ofiary na Golgocie. W tej ikonie ziemia i niebo spotykają się ze sobą.

" Wzmocnijcie się (...) z aniołami wznieście głosy. Śpiewajcie Panu bo jest godzien chwały".

Możemy tylko zadawać sobie pytanie: czy przeżyjemy w ikonie objawienie się Chrystusa w nas, czy staniemy się nosicielami Chrystusa jak Anna czy Symeon? Czy chce spotkać Chrystusa i rozpoznać go tak, jak rozpoznali go Symeon i Anna? Czy chce, aby moja rodzina podobna była do domu Bożego?